باب الزیادهباب الزیاده از درهای ضلع شمالی مسجدالحرام در سال۲۸۱ق به فرمان معتضد عباسی کار گذاشته شد. ۱ - نحوه کار گذاشتن بابباب الزیاده یکی از سه دری است که در پی گسترش شمالی مسجدالحرام و پیوستن کامل دار الندوه (مرکز مشاوره قریش تا فتح مکه به سال هشتم ق.) به مسجد به سال۲۸۱ق. به فرمان معتضد عباسی (حک: ۲۷۹-۲۸۹ق.) بر دیوار شمالی دار الندوه و مسجد کار گذاشته شد. [۱]
الاعلام باعلام بیت الله الحرام، محمد بن احمد النهروالی، ج۲، ص۱۴۷-۱۵۱.
[۲]
الانس الجلیل، مجیر الدین الحنبلی، ج۱، ص۴۰۷.
[۳]
تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، طه عبدالقادر، ۱۴۱.
۲ - نام‌های دیگراز این باب با نام‌های دیگر نیز یاد شده؛ از جمله: باب الندوه از سده پنجم ق. [۴]
سفرنامه ناصر خسرو، ناصر خسرو، ص۱۲۹.
[۶]
تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، طه عبدالقادر، ص۱۸۶.
؛ باب زیاده دار الندوه [۸]
اتحاف الوری، عمر بن محمد بن فهد، ج۴، ص۱۵۱-۱۵۲.
[۹]
تحصیل المرام، محمد بن احمد الصباغ، ج۱، ص۳۸۸.
به سبب پیوستن دار الندوه به مسجد؛ باب سویقه به علت روبه رو بودن با منطقه سویقه [۱۰]
اثارة الترغیب، محمد بن اسحق الخوارزمی، ج۱، ص۲۸۹-۲۹۰.
[۱۱]
الجامع اللطیف، محمد ابن ظهیره، ص۱۹۳.
[۱۲]
التاریخ القویم، محمد طاهر الکردی، ج۴، ص۴۲۳.
نزدیک کوه قعیقعان از سده نهم ق. ؛ و باب دار الندوه الزائد در سده ۱۴ق. [۱۳]
موسوعة مرآة الحرمین، ایوب صبری پاشا، ج۱، ص۲۳.
[۱۴]
موسوعة مرآة الحرمین، ایوب صبری پاشا، ج۲، ص۷۵۳.
۳ - گزارش ازرقیباسلامه به گزارش از ازرقی (م. ۲۴۸ق.) از این باب با نام باب دار بنی شیبة بن عثمان یاد کرده است.اما ازرقی از باب دار شیبة بن عثمان، به عنوانی بابی جدا از باب دار الندوه یاد کرده است. [۱۷]
اخبار مکه، الازرقی، ج۲، ص۱۶۰-۱۶۱.
با عنایت به زمان وفات ازرقی که پیش از ساخت این در بوده، نسبت دادن چنین سخنی به وی صحیح نمی‌نماید.۴ - بازسازی باببه سال ۹۷۲ق. مدرسه‌ای به فرمان سلطان سلیمان قانونی (حک: ۹۲۶-۹۷۴ق.) کنار این باب بنا گشت که سلیمانیه نام گرفت. نیز ورودی سومی برای آن ساخته شد و از آن پس باب دار الندوه با سه ورودی، محل رفت و آمد زائران شد. این باب در گسترش عثمانی به سال ۹۸۴ق. و در حکومت سلطان مراد سوم (حک: ۹۸۲-۱۰۰۳ق.) یکسره ویران گشت و بار دیگر با سه ورودی به همان شکل پیشین بازسازی شد. [۱۸]
الاعلام باعلام بیت الله الحرام، محمد بن احمد النهروالی، ص۴۲۶.
[۱۹]
تاریخ عمارة المسجد الحرام، حسین عبدالله باسلامه، ص۱۳۲-۱۳۳.
[۲۰]
تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، طه عبدالقادر، ص۱۴۲-۱۴۳.
وسعت این باب در آن هنگام هشت متر و اندازه هر ورودی دو متر [۲۱]
تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، طه عبدالقادر، ص۱۴۳.
با سه لنگه چوبی بوده است. [۲۲]
تاریخ عمارة المسجد الحرام، حسین عبدالله باسلامه، ص۱۳۲-۱۳۳.
بر بالای این در ۲۲ کنگره ساخته بودند [۲۳]
الاعلام باعلام بیت الله الحرام، محمد بن احمد النهروالی، ص۴۲۶.
[۲۴]
تاریخ عمارة المسجد الحرام، حسین عبدالله باسلامه، ص۱۳۲.
و در با ۱۳ پله به مسجدالحرام فرود می‌آمد. [۲۵]
مرآة الحرمین، ابراهیم رفعت پاشا، ج۱، ص۲۳۴.
[۲۶]
تاریخ عمارة المسجد الحرام، حسین عبدالله باسلامه، ص۱۳۲.
۵ - نقوش بالای درببر بالای یکی از ورودی‌های آن، آیه ۲۵ سوره یونس : {و الله یدعوا الی دار السلام... } و بر بالای ورودی میانی، آیه ۲۶ همان سوره: {للذین احسنوا الحسنی و زیادة... } و بر بالای ورودی دیگر، آیه ۲۸ سوره جن : {و احصی کل شی ء عددا} و آیه ۱۸ همان سوره: {و ان المساجد لله... } نوشته شده بود. [۳۱]
تاریخ عمارة المسجد الحرام، حسین عبدالله باسلامه، ص۱۳۲-۱۳۳.
این در به همین شکل تا گسترش اول دوران سعودی بر جای بود تا آن که به سال ۱۳۸۱ق. برداشته شد. [۳۲]
تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، طه عبدالقادر، ص۱۴۴.
[۳۳]
موسوعة مکة المکرمه، احمد زکی یمانی، ج۴، ص۴۶۰-۴۶۱.
۶ - ساخت منارهمنارهای که برای این باب به سال ۲۸۴ق. به فرمان معتضد عباسی ساخته شده بود، به سال ۸۳۸ق. به فرمان سلطان برسبای مملوکی (حک: ۸۲۵-۸۴۱ق.) تجدید بنا گشت. [۳۴]
تحصیل المرام، محمد بن احمد الصباغ، ج۱، ص۳۹۲.
[۳۵]
التاریخ القویم، محمد طاهر الکردی، ج۴، ص۵۴۳.
۷ - منابعاتحاف الوری: عمر بن محمد بن فهد (م. ۸۸۵ق.)، به کوشش عبدالکریم، مکه، جامعة‌ام القری، ۱۴۰۸ق؛ اثارة الترغیب: محمد بن اسحق الخوارزمی (م. ۸۲۷ق.)، به کوشش الذهبی، مکه، مکتبة نزار مصطفی الباز، ۱۴۱۸ق؛ اخبار مکه: الازرقی (م. ۲۴۸ق.)، به کوشش رشدی الصالح، مکه، مکتبة الثقافه، ۱۴۱۵ق؛ الاستبصار فی عجائب الامصار: کاتب مراکشی (م. قرن۶ق.)، بغداد، دار الشؤون الثقافیه، ۱۹۸۶م؛ الاعلام باعلام بیت الله الحرام: محمد بن احمد النهروالی (م. ۹۹۰ق.)، به کوشش علی محمد، قاهره، مکتبة الثقافة الدینیه، ۱۴۲۵ق؛ الانس الجلیل بتاریخ القدس و الخلیل: مجیر الدین الحنبلی (م. ۹۲۸ق.)، به کوشش عدنان یونس، عمان، مکتبة دنیس، ۱۴۲۰ق؛ التاریخ القویم: محمد طاهر الکردی، به کوشش ابن دهیش، بیروت، دار خضر، ۱۴۲۰ق؛ تاریخ عمارة المسجدالحرام: حسین عبدالله باسلامه، جده، تهامه، ۱۴۰۰ق؛ تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجدالحرام: طه عبدالقادر، مکه، جامعة‌ام القری؛ تاریخ مکة المشرفه: محمد ابن الضیاء (م. ۸۵۴ق.)، به کوشش العدوی، مکه، المکتبة التجاریه مصطفی احمد الباز، ۱۴۱۶ق؛ تحصیل المرام: محمد بن احمد الصباغ (م. ۱۳۲۱ق.)، به کوشش ابن دهیش، ۱۴۲۴ق؛ الجامع اللطیف: محمد ابن ظهیره (م. ۹۸۶ق.)، به کوشش علی عمر، قاهره، مکتبة الثقافة الدینیه، ۱۴۲۳ق؛ سفرنامه ناصر خسرو: ناصر خسرو (م. ۴۸۱ق.)، تهران، زوار، ۱۳۸۱ش؛ مرآة الحرمین: ابراهیم رفعت پاشا (م. ۱۳۵۳ق.)، قم، المطبعة العلمیه، ۱۳۴۴ق؛ موسوعة مرآة الحرمین الشریفین: ایوب صبری پاشا (م. ۱۲۹۰ق.)، قاهره، دار الآفاق العربیه، ۱۴۲۴ق؛ موسوعة مکة المکرمة و المدینة المنوره: احمد زکی یمانی، مصر، مؤسسة الفرقان، ۱۴۲۹ق. ۸ - پانویس
۹ - منبعحوزه نمایندگی ولی فقه در امور حج و زیارت، برگرفته از مقاله «باب الزیاده». |